Vergroenen en ontharden: dat zijn twee belangrijke onderdelen van ons project Open Ruimte in Zemst. Hiermee willen we onze open ruimte uitbreiden en opwaarderen via allerlei acties. Ontdek wat wij doen en hoe jij zelf je (waterdoorlatend) steentje kan bijdragen.
Wist je dat een verharde ondergrond zorgt voor meer overstromingen en hetere, drogere zomers? En dat er in Zemst elk jaar een pak verharding bijkomt zo groot als 16 voetbalvelden? Tijd dus om daar samen iets aan te doen!
In Zemst zijn we ons al langere tijd bewust van deze noodzaak en urgentie tot ontharden. Zemst is de eerste gemeente in Vlaanderen die een analyse op schaal van de gemeente liet maken. Deze studie kadert in ORIZ Open Ruimte in Zemst (actie 2 Open Ruimte Boekhouding) en werd opgemaakt door HOGENT, Breekijzer en Voorland.
Deze studie werd voor 80% gesubsidieerd door de provincie Vlaams-Brabant omdat het geselecteerd werd als een duurzaam klimaatproject.
Cijfers en opgave voor Zemst
In 2022 bedraagt het totale ruimtebeslag 1.566 ha of 36% van het grondgebied Zemst. Ongeveer de helft van het ruimtebeslag is gelegen in woonbestemmingen, een vijfde in landbouwbestemming en een tiende in groene bestemmingen.
De huidige snelheid van ruimtebeslagtoename bedraagt 8 ha/jaar in Zemst; dat zijn 16 voetbalvelden per jaar aan verlies van landbouw- en natuuroppervlakte. We merken over de jaren heen vooral een toename van ruimtebeslag in open ruimte bestemmingen.
| Rekening houdend met de doelstellingen van Vlaanderen, is de opgave voor Zemst dat er tussen 2020 en 2040 maximaal 38 ha (ongeveer 76 voetbalvelden) aan bijkomend ruimtebeslag mag komen. |
In 2022 bedraagt de totale verharding 642 ha of 14,8% van het grondgebied Zemst. Daarvan is 64% gelegen in woonbestemmingen, 16% in landbouwgebied en 8% in groene bestemmingen.
Tussen 2015 en 2022 steeg de verharding met 8,8 ha per jaar. Per inwoner steeg de oppervlakte verharding van 255 m2 per inwoner in 2015 tot 276 m2 verharding in 2022 (+ 21 m2).
| Rekening houdend met de doelstellingen van Vlaanderen, is de opgave voor Zemst dat er tegen 2050 in de harde bestemmingen 48,7 ha moet worden onthard (ongeveer 97 voetbalvelden), en in de zachte bestemmingen 32,5 ha moet worden onthard (ongeveer 65 voetvalvelden). |
Definities – verduidelijking van enkele termen:
Ruimtebeslag: alle oppervlakte die wordt ingenomen door woningen (incl. tuinen), industrie, infrastructuur, recreatie, landbouwbedrijven. Enkel natuur, bos of landbouwpercelen vallen niet onder ruimtebeslag.
Verharding: alle oppervlakte die bedekt is met niet-doorlaatbare materialen, gebouwen, zwembaden, wegen, kunstgrasvelden,…
Zachte bestemmingen: landbouw- en natuurgebied
Harde bestemming: woon- en industriegebied
Wat doet de gemeente nu al?
Waar mogelijk ontharden we op openbaar domein. We kijken waar er overbodige verharding kan worden weggenomen. Voorbeelden: Boomgaardlaan, Grimbergsesteenweg, Waversebaan, Stationslaan,…
In 2024 staan er nog een aantal dergelijke onthardingsprojecten op het programma.
Waar mogelijk ontharden we ook in de omgeving van gemeentelijke gebouwen. Zo werd er aan de school De Regenboog in Elewijt de parking en de inkomruimte deels onthard en vergroend. De speelplaats en de aansluitende groene ruimten worden ook heraangelegd.
Wat kan jij doen?
- Meedoen aan het Vlaams Kampioenschap Tegelwippen
- Een Tegeltuintje aanleggen
- Je berm vergroenen
- Jouw huis en tuin klimaatbesteding maken met de groenblauwpeil score
- Een afspraak maken met een Tuinranger
Studie vertaald in acties voor Zemst:
Als we de open ruimte willen beschermen en woonkernen gezond en kwaliteitsvol willen houden, kunnen we preventief aan de slag met deze principes:
- Vermijd zoveel mogelijk ruimtebeslag en/ of verharding. Als bijkomend ruimtebeslag of verharding niet kan worden vermeden kan deze wel nog steeds op een bestaande reeds in beslag genomen of verharde site (bv. door sloop van gebouwen, bodemsanering, verwijderen van de verharding of door ruimtelijke verdichting).
- Verminder het voorgestelde bijkomend ruimtebeslag of de verharding én vrijwaar de meest waardevolle open ruimte van verdere versnippering/degradatie.
- Compenseer: Wanneer bijkomend ruimtebeslag plaatsvindt en/ of bijkomende verharding wordt aangebracht moet deze gecompenseerd worden.
Daarnaast zijn er verschillende mogelijke en haalbare acties waarmee Zemst kan bouwen aan een solide basis om haar bijkomende ruimtebeslag en verharding te neutraliseren en compenseren om zo de Vlaamse doelstellingen te behalen:
- Grote onbebouwde terreinen zoals woonuitbreidingsgebieden niet aansnijden en eventueel herbestemmen naar open ruimte. Dit gebeurde bijvoorbeeld reeds in Hofstade waar het woonuitbreidingsgebied tussen Ossebeemden en de Barebeek werd omgezet naar een gemengd open ruimte gebied.
- Ontharding bij de heraanleg van openbaar domein. Wanneer een nieuwe straat wordt aangelegd, wordt de nieuwe rijweg liefst smaller zodat er meer ruimte komt voor groen en waterinfiltratie.
- Bijkomende verharding laten compenseren door op een andere plek te ontharden.
- Een landschapsfonds of een open ruimte fonds in het leven roepen om projecten in de open ruimte deels te financieren.
- Informeren en adviseren van burgers en eventueel steunmaatregelen kunnen burgers aanmoedigen om zelf een steentje bij te dragen.
Inspelen op de klimaatveranderingen
Alle acties rond het beperken van het ruimte beslag en de verhardingen dragen bij aan de doelstellingen van het Klimaatactieplan en het Lokaal Energie- en Klimaatpact.
Achtergrondinformatie: Betonrapport Vlaanderen
Op 29 februari 2024 publiceerde Natuurpunt het Betonrapport. Vlaanderen heeft een verhardingsgraad van maar liefst 15,2%. 1/4de van de verharding ligt in zachte bestemmingen (landbouw- en natuurgebied), de overige 3/4de in harde bestemmingen (woon- en industriegebied). Dit komt gemiddeld neer op 311 m² verharding per inwoner (wonen, industrie, recreatie, infrastructuur). Zoveel verharding zorgt voor meer overstromingen en hetere, drogere zomers.
Elk jaar komt er evenveel verharding bij als het volledige grondgebied van Mechelen. In totaal kwam er tussen 2013 en 2021 maar liefst 15.000 hectare verharding bij, of gemiddeld meer dan vijf hectare per dag. Om de doelstellingen van de betonstop te kunnen halen, zullen we tot 2050 jaarlijks 1 m² per Vlaming moeten ontharden.
De doelstellingen uit de strategische visie van het Beleidsplan Ruimte Vlaanderen:
- Tegen 2040 is het bijkomend ruimtebeslag teruggedrongen tot netto 0 ha/dag.
- Tegen 2050 is er in de harde bestemmingen een reductie van verharding of ten minste geen netto bijkomende verharding meer t.o.v. 2015.
- Tegen 2050 is er in de open ruimtebestemmingen netto 20% minder verharding dan in 2015.
De eerste doelstelling in deze lijst staat ruimer bekend als ‘de bouwshift’ of, vroeger, ‘de betonstop’.
